Geçen sayımızda, basında ilk defa konu edilen ve Atatürk’ün isteği olan “Türk Bayrağı’nda Bozkurt”tan bahsetmiştim. Bu sayımızda da bir tesadüf eseri elimize geçen eski bir fotoğraf üzerinde gördüğümüz ve şimdiye kadar hiçbir yerde yayımlanmamış olan bir Bozkurt figüründen bahsedeceğim.
NASIL BULUNDU?
Son derece değerli millî bir arşive sahip olan BABOĞLU lâkaplı dostum Mehmet Uzun’un evinde (11 Nisan 2005) Türk Ocakları ile ilgili bâzı belgeleri inceliyorduk. Birden bana verdiği bir fotoğrafta alışılmamış bir görüntü dikkatimi çekti ve Mehmet Beğe:
– Şu fotoğrafa bir defa daha bak, dedim. Mehmet Beğ fotoğrafa baktı, fakat dikkatini çeken önemli bir şey gör emediğini söyledi. Bunun üzerine ben:
– Hilâl uçlarındaki yıldız yerine bak, dedim. Yine farkedemeyince:
– Orada “yıldız yerine Bozkurt” kullanılmış, deyince, bu defa o da şaşırdı. Çekmecesinden büyütecini çıkardı ve:
– Evet, bu bir yıldız değil… deyince:
– Şundan bana bir fotokopi ver, dedim. Hemen bilgisayar ile taranan ve benim için büyük değer taşıyan bu fotoğraftan bir kopya aldım. Ertesi günü de, hem bu fotoğrafı büyüttürdüm ve hem de sağ ve sol tarafındaki hilâlli Bozkurt figürlerini ayrı ayrı tekrar büyüttürdüm. Böylece hilâlin ucundaki Bozkurt daha belirginleşti.
YERİ VE ZAMANI
Fotoğrafın çekildiği yer ve zaman tam olarak bilinmemekle beraber, tahminen 1919/1920 yıllarında İstanbul’un Fatih semtinde Türk Ocağı tarafından işletildiği anlaşılan halka açık bir yazlık çay bahçesinin giriş kapısı üzerine asılan tabelânın sağ ve sol başlarında “hilâl içinde ve yıldız yerine/yerinde Bozkurt başı” (yan profil olarak) kullanılmıştır. Bu “hilâlli yıldız yerinde Bozkurt başı” bulunan motif/sembol, Türk Ocakları’nın ilk defa resmî anlamda kullandığı Bozkurt sayılabilir. Çünkü, kullanıldığı yer Türk Ocakları’na ait bir işletmedir. Ancak, ilk defa burada sunduğumuz bu motife bir daha hiçbir yerde rastlanmamıştır. Bir benzeri ise; ilk defa 1940 yılında Reha Oğuz Türkkan tarafından çıkarılan, önce BOZKURT dergisinde daha sonra da “Bozkurtçu Yayını”nda ve “GÖKBÖRÜ” dergisinde kullanılmıştır. Ancak bu motifte hilâl içinde Bozkurt başının yanında hem yıldız ve hem de gerilmiş bir yay üzerinde üç ok da vardır.
Bozkurtun bir bütün hâlinde hilâlli fakat yıldızsız olarak ilk kullanıldığı zaman ise 1931 yılında H. N. Atsız Hoca’nın çıkardığı ATSIZ MECMUA’dır. Hilâl ve yıldızla birlikte ise ilk defa 1925 yılında Atatürk’ün çıkarttığı paralarda kulanılmıştır. Bundan sonra ise günümüze kadar birçok yerde bu figürlere rastlanmıştır. Hatta Ankara Türk Ocağı tarafından 1964-1965 yıllarında düzenlenen kurslarda öğrencilere verilen tanıtma kartlarının arka yüzünde de kullanılmıştır.
