Ana Sayfa 1998-2012 Emir Nacip

Emir Nacip

Sovyet Rusya döneminin ünlü bilim adamlarından biri olan Emir Nacip, Kazakistan’ın doğu kısmında yer alan Semey Bölgesi, Makanşı kasabasında 1899 yılında doğmuştur. Kazakistan’ın kuzey-doğu sınırları içinde bulunan Semey şehri devrin siyasî-toplumsal ve kültürel merkezi idi. Emir Nacip’in sülâlesi Kazan Tatarlarındandır. Babası Semey medresesinde talebe iken yerli bir kızla evlenerek medreseden mezun olunca Makanşı kasabasına öğretmen olarak atanmıştır. 1916 yılında Kazakların Çarlık Rusya yönetimine karşı ayaklanmasına katıldığı için öğretmenlikten uzaklaştırılır. Buna rağmen yerli gazete ve dergilere yakın alâka göstermekle beraber Kazan’dan, Semey‘den, Taşkent’ten gazeteler aldırır, toplardı. Mahallî bilginlerle yakın alâkada bulunmuştur. Genç Emir Nacip ise babasının sayesinde okuma-yazmaya küçük yaştan itibaren meraklı olmuş, babasının Arapça, Farsça, Rusça, Türkçe bilmesi genç bilgini yakından etkilemiştir. İlk önce köy medresesine gider, sonra günümüz Çin sınırları içerisinde yer alan Çe güçek şehrindeki Rusya Konsolosluğunca çalıştırılan Rus ortaokuluna devam eder ve aynı okul sistemiyle çalışan Semey Rus Ortaokulundan mezun olur. Semey’de “Halk Sesi” gazetesinin yayınlanmasına katkıda bulunmuştur. 1923 yılında Taşkent’teki Doğu Dilleri Enstitüsü Farsça ve Türkçe bölümünden mezun olmuştur. Rus Bolşevik devrimini takiben gelişen olaylar sonrası Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti’ne görevli olarak atanmıştır. Taşkent’in ilk devlet matbaasının kuruluşunda görev almış, Öğretmenler Enstitüsü ve Sovyet Parti Okulunda ders vermiştir.. Moskova ve Özbekistan’da çeşitli devlet makamlarında görevde bulunmuştur. Zaman zaman Orta Asya ülkelerinin çeşitli yörelerine görevli olarak gelmesine rağmen, devamlı çalışmalarını Moskova’da sürdürmek zorunda kalmıştır.

- Reklam -

1924 yılından itibaren Moskova Dilbilimi Enstitüsüne araştırma görevlisi olarak atanan Emir Nacip hayatı boyunca bu enstitüde çalışmıştır. Emir Nacip bilimsel çalışmalarını dilbilgisi ve Umumî Türkoloji dalında yoğunlaştırmıştır. Devrin Rus ve Batı Türkologlarının eserlerini değerlendirmesi ve Arapça, Farsça bilmesi Altın Ordu, Kazan Hanlığı. Osmanlıca ve Memlük Kıpçakçasıyla yakından ilgilenmesine yol açmıştır. Doçentlik tezini 1944 yılında “Günümüz Uygurca Basım Yayınlarının Leksikası” adıyla, profesörlük tezini ise “XlV. asır Mısır Memlüklerinin Kıpçakça-Oğuzca Edebî Dili” şeklinde tamamlamıştır.

Emir Nacip’in bütün bilimsel çalışmaları Sovyetler Birliği’nin Komünist rejim ideolojisi baskısı altında bulunan devrine denk gelmiştir.. Esas araştırma dalı politikayla alâkalı olmamasına rağmen “Pantürkizm” ve “Panislamizm” sahasında çalışmak zorunda kalmıştır. Gerçi, Türkiye Cumhuriyeti bilim adamlarının isimlerini açıkça ifade etmekte de birtakım zorluklar çekmiştir. Üstelik hayatı boyunca memleketi Kazakistan’a girişi yasaklanan sayılı bilim adamlarından biri olmuştur. Yazdığı kitapları ne Kazakistan ne de Moskova’da yayınlamaya izin alamayan ya da devlet sansüründen geçerek bilimsel değerini kaybeden eserlerini görme sıkıntısını çeken büyük usta, devrin bütün zorluklarını tamamıyla hissetmiştir. Günümüz Kazakistan Türkolojisine ışık saçan değerli eserleri okuyucusuna ancak son zamanlarda erişebilmiştir. Sovyetler Birliği Türkologlarının kıdemli bilginlerinden sayılan Emir Nacip, eserlerinde Kilisli Muallim Rıfat, Fuat Köprülüzade, Ahmet Caferoğlu ve Besim Atalay gibi bilginlerin çalışmalarını Sovyet ve Kazak okuyucularına tanıtmada büyük gayret sarfetmiştir.

Kıdemli usta elliden fazla kitap yayınlamış, hayattayken yayınlanamayan eserlerini Kazakistan İlimler Akademisi A.Baytursunoğlu Dilbilimi Enstitüsü yakın takibe almış, 2004 yılında “Kultura i tyurkoyazıçnaya literatura mamlyukskogo egipta XlV veka” adlı kıymetli eserini okuyucuya sunmuştur.

Prof. Dr. Emir Nacip 1992 yılında vefat etmiştir. Kabri memleketi olan Semey şehrinde bulunmaktadır. Ailesi Moskova’da yaşamaktadır.

KAYNAK

- Reklam -

E.N.Nacip. Kultura i tyurkoyazıçnaya literatura mamlyukskogo egipta XlV veka. Türkistan 2004.

 

Orkun'dan Seçmeler

- Reklam -