Bilgisayar, insanlar arasındaki bire-bir ilişkileri zayıflatırken ve makineleştirirken, ekonomi açısından bâzı avantajlar sağlıyor. Mektupla haberleşme ve tebrikleşme yerine elektronik mektup (e-mektup) gönderilmesi suretiyle kâğıt israfının önlenmesi, daha az ağaç kesilmesi ve posta masrafının tasarruf edilmesi… gibi.
Milletlerarası Havayolu Taşımacılığı Birliği (IATA) adlı kuruluştan yapılan açıklamaya göre, 2006 yılında, klasik kâğıt bilet yerine elektronik bilet kullanılması suretiyle Türkiye’de 2.500.000 YTL tasarruf sağlandı. Türkiye’de yalnızca 4 havayolu şirketinin e-bilet kullanması, 1.400 adet yetişmiş ağacın kesilmesini engelledi. Uygulama, planlandığı şekilde 1 Haziran 2008 tarihinden itibâren mecbûrî hâle getirildiğinde dünya çapındaki tasarrufun 3.000.000.000 Euro olacağı, 50.000 adet ağacın kesilmekten kurtulacağı belirtiliyor.
ELEKTRONİK BİLET
Kâğıt bilet ve uçuş belgesi kullanılmaksızın, bütün rezervasyonların ve uçuş kayıtlarının elektronik ortamda düzenlenmesine, elektronik bilet (e-bilet) deniliyor. Muhtemel rezervasyon ve uçuş programı değişiklikleri, iptal işlemleri… hep elektronik ortamda gerçekleştiriliyor. Böylece kâğıt ve işgücü kullanımı en aza indiriliyor, kayıp ve unutmadan doğabilecek olumsuzluklar önleniyor. E-bilet uygulaması; bütün kayıtların elektronik ortamda tutulması ve bilet sâhibine yalnızca o yolculuk için geçerli bir şifre verilmesi ile gerçekleştiriliyor. Geçişlerde bilet göstermek yerine o şifre söyleniyor. E-bilet uygulama sı; kara, deniz ve demir yollarında da başlatılıp mecbûrî hâle getirilince, kazanımlar daha fazla olacak. Bilet alacak kişinin bilgisayar sâhibi olmasına gerek yok. Telefon etmesi veya bilet verilen yere gitmesi yeterli.
E-bilet benzeri uygulamalara, pek çok lokantada rastlanıyor. Garsonlar, masada aldığı siparişi, orta boy elektronik hesap makinesi büyüklüğündeki bilgisayara kaydediyor. Bilgiler, siparişi alan garsonun adı ve ilgili masanın numarasını da ihtiva edecek şekilde, kablosuz olarak anında siparişleri hazırlayacak olan mutfak görevlisinin önündeki ekrana yansıyor. Garson, mutfağa gidinceye kadar siparişler hazırlanıyor. Böylece zaman tasarrufu sağlanıyor. Bu siparişler anında, tahsilâtın yapıldığı kasaya intikal ediyor. İşin sonunda, tek düğmeye basılmak suretiyle yazar kasa fişi veya fatura düzenlenmiş oluyor. Çarpma-toplama işlemleri yok, hesaplama hatâsı yok…
Elektronik ticaretin gelişebilmesi ve kullanıcılar tarafından benimsenebilmesinin ilk şartı; elektronik sisteme duyulan güvenin sağlanmasıdır. Bu düşünce ile hareket eden milletlerarası kuruluşlar, elektronik imza (e-imza) sistemini oluşturdular. Türkiye, 5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu’nu hazırlayarak sistemden yararlanma yoluna gitti. Kanun, 23 Ocak 2004 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanarak, 25 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girdi. Kullanım yaygınlaştığında; zaman, işgücü ve kâğıt kullanımında yeni bir tasarruf imkânı ortaya çıkacak.
ELEKTRONİK İMZA NEDİR ?
Elektronik ortamda hazırlanan bir belgeye eklenen veya bu tür bir belge ile bağlantılı bulunan ve kimlik doğrulama amacıyla da kullanılan, klasik imza veya bu imzanın yerine geçen elektronik verilerler grubudur. E-imza konulan veya o e-imza ile ilişkili belgede en ufak bir değişiklik yapılması hâlinde belge, bütünüyle bir anda silinip yok oluyor.
E-imza, yalnızca imza sâhibine bağlıdır. İmza sâhibinin kullanımında bulunan güvenilir e-imza oluşturma aracı ile oluşturulur. İmza oluşturulurken; imza sâhibine ait olan, imza sâhibi tarafından elektronik imza oluşturma amacıyla kullanılan ve bir eşi daha bulunmayan şifreler, kriptografik gizli anahtarlar gibi verilerden yararlanılır. Bunlar; biyometri tekniği ile kullanıma alınan parmak izi, göz retinası gibi, kullanıcıya has özelliklerdir. Elle atılan imza ile aynı hukukî sonuçları doğurur. Bu maçla, Hukuk Muhakemeleri ve Borçlar Kanunu’nda gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Özel ve güvenilir e-belgeye dayanarak imza sâhibinin kimliğini belirler. Bu özellikleriyle güvenilir bir sistemdir.
Sistem, kapsamlı bir güvenlik teknolojisinin ürünüdür. Zaman içerisinde yeni gelişmelere ve kullanım alanlarına açılımlar sağlayacak, artan fonksiyonları bünyesine katarak hizmet alanını genişletecektir.
E-İMZA NASIL ALINIR ?
5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu’nda belirtilen şartlara sâhip herkes, ücretini ödemek suretiyle elektronik imza alabilir. Bunun için;
1- Kanunda belirtilen özellikleri bünyesinde bulunduran bilgisayara sâhip olmak,
2- E-imza almak için anlaşmalı bankalara müracaat etmek,
3- 110.000 YTL elektronik sertifika bedeli ile; 25, 30 ve 50 YTL değerindeki sertifikanın oluşturulacağı araç bedelini Elektronik Bilgi Güvenliği AŞ. hesabına bankaya yatırmak gerekmektedir.
4- Ödeme yapıldıktan sonra e-imza oluşturulması için müracaat sâhibi, kurum tarafından aranır, randevu verilir ve kurulum ekibi, istek sâhibinin verdiği adrese gelir. Elektronik sertifika, kart ve kart okuyucunun kurulumu gerçekleştirilir.
5- Kurulum sırasında, müracaat sâhibinin vatandaşlık kimlik numarasının yazılı olduğu nüfus kartı, sürücü ehliyeti veya pasaportunu hazır bulundurması mecbûrîdir.
6- Kurulum sırasında müracaat sâhibinin bizzat bulunması gerekmektedir.
KULLANIMI:
E-imza, bankamatiklerden yararlanma sırasında olduğu gibi; kart kullanılmak ve şifre girilmek suretiyle kullanılabiliyor. İhtiyaç görüldüğünde şifre değiştirilebilir.
FAYDALARI:
E-imza, günlük hayatımızdaki yazılı iletişimde, taahhütnâmelerde, fatura, sözleşme gibi klasik imza gerektiren her türlü belgede kullanılan teknolojik uygulamadır. Aynen klasik imzaların içerdiği unsurlara sâhiptir. Buna karşılık; taklit edilmesi mümkün değildir. Çok uzaklardaki bir yere anında ulaştırılabilir. Sadece sâhibi tarafından aktif konuma getirilebilir. Gerçek imza sâhibi tarafından kullanıldığını gösteren doğrulama sistemi vardır.
Ayrıca, resmî makamlara elektronik ortamda yapılacak bilgi edinme hakkını kullanma amacına yönelik başvuruların, mutlaka e-imza ile tamamlanması şartı vardır. E-imza taşımayan başvurular kabul edilmemektedir.
